ل 16 تەباخا سالا 1946 پارته‌ك د هناڤێت ڤێ ئاخێ دا ب بلندیا لۆتكه‌یین چیا و كویراتیا ده‌ریایی دا ل گوند و باژێر و كیستانێن ڤی نیشتیمانی دا، هه‌می كوردستان د ئه‌لنده‌كا سپێدێ داهشیاركر ب هه‌ولێر و مهاباد و وان قامشلی گوت ئه‌ز پارتی دیموكراتی كوردستانم
موستەفا بارزانی سه‌رۆك و دامه‌زرێنه‌ر و سۆمبلێ رزگاری و به‌رخودان و ئازایه‌تیێ سەرکردێ نەتەوەیی یێ کوردستانێ د چارچۆڤەکێ هەڤچەرخ دا و لسەر پرەنسیپێن دیموکراتیان پارتەکا سیاسی بناڤێ پارتی دیمۆکراتی کوردستان دامەزراند.
پارتی تایبەتمەندیا رەوشا سیاسی و کومەلاتییا کومەلگەها کوردی و بارودۆخێ دەڤەرێ و گۆڕانکاریێن کویر یێن جیهانی ل وی دەمی بەرچاڤ وەرگرتبوون.
دامەزراندنا پارتی پێتڤیەکا پشتی قۆناغا شەرێ جیهانی بوو چۆنکی د وان سالاندا دۆنیایێ ئۆمێدەکا زۆر ب دیموکراتیەتێ هەبوو ، و چ هێزێن سیاسی یێن بهێز نەبوون کو ئاراستێ خو بکەنە تێکوشینا بزاڤا رزگاریخوازا کوردان.
هۆشیاریا سەرکردەکێ وەکی بارزانیێ نەمربوو کو هەر زوی هەست ب وێ چەندێ کر کو تێکوشینا کوردان پێتڤی ب پارتەکا سیاسیا دیموکراتخاز هەیە.
بارزانیێ نەمر پارتی دیمۆکراتی کوردستان لسەر چەندین پرەنسیپێن تێر ژ رۆحا کوردان دامەزراند کو براتی و لێبۆرین و ئاشتیخوازی و پێکڤەژیان و ئێکرێزی و خزمەتکرنا مللەتی بنەمایێن هەرە دیارێن وێنە و رزگاربوونا کوردان و سەلماندنا مافێن رەوایێن کوردان و رێزگرتن ل مرۆڤان و سەلماندنا ئازادی و ژیانێ بۆ وان وەلاتیێن دی یێن کوردستانێ کو ب نەتەوە و ئایینێن جودانە کو ئەڤە ئارمانجێن سەرەکی یێن ڤێ پارتێ بووینه..
ژبەر هندێ هەر دگەل هاتنا سەردەمێ ئاشتی و پێکڤەژیانا ئایین و مللەتان پاراستنا مافێن مرۆڤا هاتە هەبوونێ پارتی دوی بۆاریدا ئەزمۆنەکا ب دەهان سالان هەبوو ئەڤرۆژی پشتی دەربازبوونا 76 سالان ب سەردامەزراندنا وێ دا پارتی دیموکراتی کوردستان ب پشتبەستن ب رێبازا بارزانی پارتەکا بهێزا لسەر گۆرەپانا بزاڤا رزگاریخوازا کوردە و ب سەر چەندین کارەساتێن ئەقلیمی و کارەساتێن مەزن زالبوویە و هەر ڕامانا هێز و مەعنەویا ئەوێ رێبازێژی بوو کو ل دەمێ ئاوارەبوونا بارزانیێ نەمر ل ئێکەتیا سۆڤیەتا جاران پارتی دیموکراتی کوردستان نەهاتە هەلوەشاندن، و هەر ب حیکمەتا بارزانی بو کۆ پارتی شیا پێشبکەڤیت و ل مەیدانا سیاسیا ئیراقێ پێگەهێ خو ببینیتەڤە.
دامەزراندنا ڤێ پارتێ ل سالا 1946ێدا کورد دناڤ بێ ئۆمێدیەکا مەزن دا رزگارکرن کو ب سەر شۆرەش و سەرهلدان و چالاکیێن سیاسی یێن پارتێن پێشتر یێن کورداندان هاتبوون.
پارتی دیموکراتی کوردستان شۆرەشا ئەیلولێ سەرهلدا ئەو شۆرەشا کو شیا هەمی تەخ و چینێن ئایین و نەتەوەیێن دی یێن کوردستانێ د ئێک سەنگەریدا کۆمبکەتەڤە، ئەو شۆرەش بیە مەیدانەک بۆ خەباتا برایێن تورکمان و مەسیحیێن کوردستانێ ب ئاشۆری و کلدانیانڤە و هەڕوەسا بیە ئامرازەک بۆ ئەوان شۆرەشگێر و هێزێن نیشتیمان پەروەر یێن عەرەب کو ژ دەستێ حکومەتا ناڤەندی دڕەڤین .
پارتی دیموکراتی کوردستانبوو کو ب رێکا شۆرەشا ئەیلوولێڤه شیا د سالانەکێن پر ئالۆزدا ل دەستپێکێن حەفتێیاندا وەل حکومەتا عیراقێ بکەت کو دانپێدانێ ب مافێن کوردان بکەت کو رێکەفتناما 11 ئادارێ لێ دروستکر لێ د پشترا رژێما بەعس لسەر پەشیمانبوونەڤە..
قۆناغه پشتی سه‌رهلدانا بهارا سالا 1991، و گەلێ کوردستانێ ب پشتگیرییا حزبێن بەرەیێ کوردستانی (پارتی و حزبێن دیتر) دژی داگیرکارییا رژێما بەعسی ئەنجام دا و بویه ئه‌گه‌رێ دامەزراندنا حکوومەت و پەرلەمانێ کوردستانێ.
ل دویڤدا ژی ل قۆناغێن ئازادیا ئیراقی پارتی وه‌كی پارته‌كا سه‌ره‌كی رۆله‌كێ هه‌ره مه‌زن د ئیكرێزی و ئاشتییا ئێراقێ و هه‌رێما كوردستانێ دا گێرایه، ل سالا 2014 و ل ده‌می هاتنا تیروریستین داعش پارتی ب پێشمه‌رگه و ئه‌ندام و به‌رپرس و ده‌ستهلاتدارێن خۆڤه رویبروی ڤێ ده‌وله‌تا تیروریستیا دژی مرۆڤاتیی بوون و ب پشته‌ڤانیا هه‌می لایه‌نین پشكدار شیان ڤێ رێكخراوا تیروریستی ژناڤ ببه‌ن.
پارتی ب رێكا ده‌ستهه‌لاتدارێن خوه شیا ناڤێ كوردستانێ ل هه‌می جیهانی به‌لاڤ بكه‌ن و ده‌نگێ كوردان بگه‌هیننه هه‌می لایه‌كێ و شیاینه چەندین دەستکەفتان بۆ کوردستانێ ب دەست ڤە بینن د بوارێن جودا جودا دا، ئێک ژ وان بوارێن كو پارتی گرنگیه‌كا مه‌زن پێدای د حكومىتا هه‌رێما كوردستانێ دا چێکرنا پەیوەندیێن نێڤ دەولەتی دا بگرە ژ نوونەراتیێن وەلاتێن بیانی ل هەرێما کوردستانێ ، کۆنسولخانەیێن گشتی یێن بیست و دوو وەلاتان ، کونسۆلخانەیێن فەخری یێن پێنج وەلاتان ، نڤێسینگەها نوونەراتیا ئێکەتیا ئەوروپا ، نڤێسینگەها نوونەراتیا یۆنامی ، نڤێسینگەها بالیۆزخانا کەنەدا ، هەروەسا بەروڤاژی حکومەتا کوردستانێ تا نها شیایە نوونەراتیا خوە ل چاردە وەلاتان ڤەکەت .
ئەڤه‌ژی ل سه‌رده‌مێ خزمەتا مەزن یا نێچیرڤان بارزانی د رێڤەبرنا هەرێما کوردستانێ دا بوو ئێکە ژ نمونێت سەرکردێن رێبازا پارتی و بارزانی.
دوماهی ده‌ستكه‌فتێ كوردان كو ریفراندۆما سه‌ربه‌خویا كوردستانێ بوو پارتی وه‌كی پارتا ئێكێ و سه‌رۆك بارزانی وه‌كی خۆدانێ بپرۆژێ ریفراندومێ شیان ب زۆرینه‌یا ده‌نگێن كوردان ئاوازا ئازادی و حه‌زا سه‌ربه‌خویێ بگه‌هیننه هه‌می جیهانێ.
پارتی هه‌تا نوكه 13 کۆنگرە د چەندین باژێر و ده‌ڤه‌رێن جودا گرێداینه، کو بەشه‌ك ژ وان كۆنگران ل ده‌ڤه‌رێن ژێر دەسەڵاتا شۆڕشا کوردستانێ (شۆڕشی ئەیلوول) ل چیایێن کوردستانێ بوون و د دوماهیا ئه‌ڤ ساله‌ژی دا كۆنگرێ 14 یێ پارتی ل ژێر په‌یره‌و و به‌رنامێ رێبازا بارزانی دێ ل باژێرێ دهۆكێ هێته ب رێڤه‌برن.
