بەهائەدین دەشتانی، پارێزەرێ ڕاوێژکار
چه‌ند تێبینییەک ل دۆر پرۆژه‌یێ تەعدیلکرنا یاسایا بەرھنگاربوونا توندوتیژییا خێزانی ژماره 8 / سالا 2011
ئەڤ پرۆژە یاسایە ژ ٩ ماددەیان پێک دھێت ل بەرە بکەنە ١٤ ماددە، ئایا راست ئەڤە ھەموارکرنە؟ یان دانانا یاسایەکا نوویە ب قالبێ ھەموارکرنێ. ئەگەر ھات و ئەڤ پرۆژە یاسایە پەسەند بوو ل دەمەکێ نێزیک دێ سکالایێن توندوتیژییێ سێ جارا ھندی نوکە زێدەتربن. وەک پارێزەرەکێ راوێشکار ب حکمێ کاری خۆ وەک ئەرکەکێ مرۆڤایەتی دێ ھندەک تێبینیێن نەرینی و خراب ل سەر وان برگێن دھێنە زێدەکرن د ڤێ پرۆژە یاسایێدا دیار کەم:
ماددەیێ دووێ / برگەکا زێدەکری (چوونا نڤینا ژنێ ب زۆری) کریە تاوان ئەگەر ل گۆری ڤێ برگێ بیت تڤیا زەلام ژ نھا و وێڤە گەلەک ب ھشیاری ڤی کاری بکن. پسیار ل ڤێرێ ئەڤەیە:
ئەگەر زەلام ب زۆری چوو د نڤینا ژنێ و ژنێ سکالا ل زەلامێ خوکر بێ گومان پێدڤی ب بەلگایە کو ئەوژی شاھدن، ئایا یا بەر عاقلە شاھد بۆ ئاشکراکرنا ڤی بابەتی ھەبن، ئایا لژنا پزیشکی دێ ب چ پیڤەر شێت دیار کەت کو زۆری ھاتییە کرن یان ژی دڤێت ژ نھا و پێدا کامیرەیێن چاڤدێرییێ ل ژورێن نڤستنێ بھێنە دانان، یا بەر عاقلە؟ ئەڤە ھەمی پسیارن ب رێکا ڤێ ماددەیێ یاسایی ئێدی ژورێن نڤستنێ یێن ژن و مێرا ژ کەرامەتێ و شەرمێ دێ بنە جھێ ڤەکۆلینی و “کەشفێن” پۆلیسا و ڤەکۆلەرا ئەڤ مەترسییەکا ئێک جار مەزنە بۆ پێشیلکرنا ئازادییا ئەندامێن خێزانێ.
برگا 14 ژ هەمان مادده / ئەگەر زەلام ژ کاری زڤری مال و یێ بێ تاقەت بوو ب ھەر رەنگەکی ژن وەسا تێ گەھشت کو یێ ژی عاجزە، ئاخفتن دگەل نەکر و بوو جھێ دل نەرەحەتیا ژنێ، مافی ددەتە ژنێ سکالایێ ل سەر زەلامێ خۆ تۆماربکەت .ئەڤ برگە دێ زولمەکا ئێک جار مەزن ل زەلامی کەت، زڤرینا وی بۆ مال و بێ تاقەتی و ماندیبوون ل شوینا کەیف خۆشیێ و دل رەحەتیێ دێ کەڤیتە بن سکالایێ، ئەڤ ژی شاشیە د دەرحەقێ خێزانا بەختەوەردا.
ماددێ سێیێ/ برگه دوو /ئەڤ برگە یا زێدەکری (هەر کەسەک روودانەکا توندوتیژییا خێزانی بزانیت دشێت ئیخبارییێ بدەت وەک مخبر سری) ل ڤێرێ بابەتێ “مخبر سری” مەترسییەکا مەزنە بھێتە ناڤ بابەتێ خێزانێ، ئەڤ زێدەکرنە دێ بابەتێ خیانەتا زەوجی، چونکی د ڤێ برگێدا یا ھاتی ھەر کەسەک، کەواتە ئەگەر کەسەکی بڤێت مالا ئێکی خرابکەت، کەرب ژ زەلامەکی یان ژنەکێ ڤەببن، ئێدی گەلەک ب ساناھی دێ شێت وەک “مخبر سری” بێی کو بھێتە ئاشکرا کرن، ئیفادەکێ ژ درەو بدەت دا ئەڤێ خێزانێ ژ ناڤ ببەت، ئەڤ برگەژی دێ ئازادییا خێزانێ و مافێ سکالایێ ژ خێزانێ وەرگریت، ھەر کەس دشێت برگا گەھاندنا ئیخباریەکێ سکالایێ ل خێزانەکێ بکەت.
بابه‌تەكی دی یێ ب مه‌ترسی د ماددەیا (حه‌وته‌م برگه دوو) ھات
بریارا دویرئێخستنا زەلامی ژ مالا خێزانێ. ئەڤ برگە یا ھاتییە زێدەکرن. ل دەمێ چێبوونا کێشەکا خێزانی زەلام دێ ھێتە دویرئێخستن ژ مال و بۆ وی نینە نێزیکی وێ مالێ ببیت تاکو سکالا ئێک لا دبیت و مەجبورە مەسرەفێ خێزانێ ژی بدەتێ.
ئەڤە کارەساتە د دەرحەقێ زەلامیدا، پا کا مافێ وی ھندەک سکالا ئێک سال دوو سالا ڤەدکێشن، دڤێت زەلام ل سەر جاددەیان بنڤیت و رۆژانە مەسرەفی بۆ مال فرێکەت بێی کو وی بەھر د وێ مالێدا ھەبیت، ئەڤ چ تۆف بەختەوەرییە دێ دەنە خێزانێ. وەلاهی ھندەک سکالا ھاتییە دەف من ئێکەم مەرجێ ژنێ ئەو بوویە، زەلام ژ مال دەرکەڤیت ژبەرکو تانھا یاسایێ رێک ب ڤی کاری نە ددا، ژن نەدشیا ڤی بکەت، ب زێدەکرنا ڤێ برگێ، ئەڤ دەرگەھە ژی ئێدی دێ ڤەبیت و ڕۆژانە دێ زەلام ل ناڤ پارک و باخچا ھێنە دیتن ل سەر کارتۆنا د نڤستی.
ل ڤێری ئەم پسیار دکەین، پرۆژەکێ یاسایێ ب ڤان ھەمی کێماسیان، دێ خێزانێ بەرەڤ چ ئاقارەکی بەت، ب کورتی دێ ب ڤی یاسایێ خێزانێ خراب کەن، سکالا زێدەکەن، ھەیبەتێ بۆ سەرۆک خێزانی ناھێلن، بەختەوەرییا خێزانێ و ئازادییا خێزانێ ناھێلن، تکایە باشتر ھزر تێدا بکەن، دڤیا ئەم ھەمی پێکڤە نەھێلین ئەڤ یاسایە ب ڤان کەموکورتییان دەرباز ببیت.
