دیالۆگا (شە‌پرزا)…هه‌ولێر و به‌غدا..
كۆڤان حسێن
پترى بیست سالایه، ئێك ژ مه‌زنترین گوهۆرینا ل عێراقێ رویدا و ده‌رفه‌ت بو پێكهاتێ (شیعه) چێبوو ده‌ربڕینێ ژ خوه بكه‌تن و ل گۆرەى ڤەدیتنا خوه نموونەیە‌كا دوله‌تداری یا سیاسى پێشكێشى خه‌لكێ عێراقێ بكه‌ت، لێ وه‌ك دیار هه‌ر زوى ئه‌و ده‌رفه‌ته د بازنێ بیره‌كا تەنگ ق مه‌زهه‌بى دا قه‌تیس بوو، وه‌لاته‌ك ب قه‌بارێ عیراقێ ب شیانێن خوه یێن مه‌زنڤه دگۆمه‌كا گه‌نده‌لى و ئالۆزیان دا راپێچا و هه‌مى بهایه‌كێ سه‌روه‌رى و سه‌رخوەبوونا سیاسى ژ ده‌ستدا و نه‌شیا كێمترین بهای بۆ ناسنامەیە‌كا گشتگیر یا نیشتیمانی یا عیراقى ئاڤا بكه‌ت، هزرا تەنگ یا مه‌زهه‌بى و ململانێ یا سه‌ورا سنه و شیعه‌یان بۆ عیراقێ نوكه ژی ل سه‌ر هه‌مى ئاست و واره‌كێ هه‌ر ژ ده‌رڤه‌ى هه‌مى پیڤه‌رێن شارستانییا نوكه یه ل جیهانێ، تاكه فرسه‌تا عیراقێ ب درستى مفا ژێ وه‌رگرتى (بلند) بوونا بهایێ گازێ بوو، شیا ب بەرتیل (ره‌شوه‌ت) كرنا جڤاكى و عه‌شیر و ناڤه‌ندێن كارتێکەر ره‌نگه‌كێ ئارامییا (به‌روه‌خت) دروستكه‌تن، ئه‌ڤه ژی هه‌مى دەمان ل بن مەتڕسییا بۆرسا گازێ و هه‌روەسا به‌رژه‌وەندێن جیهانێ دایه.
ڤى وه‌لاتى وه‌ك دیار قه‌د مفا ژ سه‌ربۆرێن خوه یێن خویناوى و یێن خه‌لكێ وه‌رنه‌گرتییه، هه‌مان لوژیكێ خوە سه‌پێن و (استعلائیه).هه‌ر وه‌كو ل ده‌رڤه‌ى دیرۆکێ نمونەیێن جیهانێ دژیت، ژ رویێ سیاسیڤە تانوكه ژی چ رۆناهیه‌ک نینه، ئه‌گه‌ر دبن گڤاشتنا دانه‌بیت، نیڤه‌ك خه‌لكێ عیراقێ ژ كورد و سونه‌یان خوه ب سته‌ملێكرى دزانن و ئه‌ڤه ڕاسته ره‌هه‌ندێن جێواز هه‌نه لێ پرسێن سیاسى ل هه‌ر وه‌لاته‌كێ ئه‌گه‌ر دومدرێژبن، بێگومان ئه‌نجامێن كاره‌ساتبار ل دویڤدا دهێن، مه‌زنترین مه‌ترسى ل سه‌ر عیراقێ د نوكه دا، ئه‌وە د ڕۆژهه‌لاتا ناڤین دا فه‌ره و ب زه‌حمه‌ترینه خوه ژ سیاسه‌تا (محورا) دویر بكه‌تن و ئه‌ڤه بۆ چینا سیاسی یا نوكه یا عیراقێ نه‌مازه شیعه‌یان زۆر یا دژوارە، دویر نینه واستەیێ هژیانه‌كا مه‌زن بیت و ده‌رئه‌نجامێ هزرا تەنگ مه‌زهه‌بی یا سیاسى باجه‌كا گران ب ده‌تن، ژیانا ل رابردوویدا بۆ ئەڤێ ده‌وله‌تێ هه‌مى ڕۆژێ بهایێ خوه وه‌ك كیانه‌كێ سیاسى ژ ئه‌نجامێ حه‌زه‌كا بریتانى ئاڤا بووى كێم دكه‌ت.چ ئتسویه‌ك نینه ب دیتنا مه ژ گرێیێن خوە یێن كویر رزگار ببیت، ب ئەڤى لوژیكێ نوكه ده‌وله‌ته‌كا بیروكراتیا گه‌نى و كه‌ڤنار و ڤه‌ده‌ر ژ هه‌مى پێشكه‌ڤتنێن سیاسى و ته‌كنولۆژیا چارێ و سه‌ره‌ده‌ریێ وه‌لاته‌كه تا نوكه د ئه‌و ئاستێ شه‌پرزەی یا سیاسى و ئابوورى و بگره جڤاكى ژی دایه، سیاركرنه‌كا نه به‌رئاقل یا دهێت په‌یره‌و كرن ل سه‌ر ئاستێ جاددەیێ ژی بۆ توخكرنا هه‌مى ناكۆكى و دووبه‌ره‌كییا ب خوه هه‌ى.
كوردستانێ ژی، ره‌نگڤه‌دانا عیراقێ پێڤه دیاره و گه‌له‌ک یا جێواز نینه، توشى جه‌قبه‌ستنه‌كا سیاسى بوویه وه‌ك ڤه‌رێژا سه‌رجه‌م سیاسه‌تا عیراقى، راسته كوردستانێ نموونهیە‌كا باش یا حكومرانییێ هه‌یه به‌رامبه‌ر بەراورد ب یا عیراقێ، لێ عیراقه‌كا قه‌یرانا‌وى، هه‌ژمونه‌كا راسته‌خوه ل سه‌ر كوردستانێ هه‌یه، بۆ كوردستانێ سه‌رخەبوونا سیاسى زه‌حمه‌ت و ئالۆزه لێ سه‌رخەبوونه‌كا ئابوورى كاره‌كێ دشیاندابوو، لێ هه‌ر زوى ژ ئه‌نجامێ ڕه‌وشێن بابه‌تى ئه‌و پڕۆژه‌یە د (مالبچویكێ) وێدا كۆشتن، وه‌ك مه‌ترسى هاتە وێنه‌كرن، ڕه‌وتێن سیاسى ل كوردستانێ هه‌مى پێكڤه وێ به‌رپرسیارەتییێ هه‌لدگرن، سه‌رخەبوونه‌كا ئابوورى نوكه‌ژی ب هنده‌ك مه‌رج و ڕه‌وشا یا ب زەحمەت نینه، هزرا تەنگ یا عیراقى بۆ خوه وه‌ك ده‌وله‌ت خوسارتكه‌ت بۆ هندێ كوردستانێ قازانج نه‌كه‌تن، پرسا گازا كوردستانێ وه‌ك نموونه.
دیالۆك دناڤبه‌را هه‌ولێر و به‌غدایێ دا د بازنه‌یەكێ ڤالا دا دزڤرن، ئیرادا چاره‌سه‌رییێ یان نینه یان ژی بڕیارا عیراقى نینه ب لوژیكه‌كێ سه‌رده‌میانه، سیسته‌مێ فیدڕالى بۆ چاره‌سه‌ریا هاتیه ئافراندن نه‌ك خولقاندنا سه‌رژنوى یا هنده‌ك ئالۆزیا، هه‌ژاریا لوژیكێ سیاسی یێ عیراقێ ئه‌ڤ سیسته‌مێ پێشکەڤتی (راقى) بۆ ئیداره‌دانا ده‌وله‌تان، ژ ناڤه‌ڕۆكێ یا ڤالا كرى، پرسا كوردان ل عیراقا نوكه نینه، ب مه‌رجێ چاره‌سه‌رییێ عیراقێ (ناسناما) ده‌وله‌تێ وه‌رگرتیه ژ به‌رى سه‌د سالان و هێشتا دڤالاهیا خوە دا دزڤریت، پرسا كوردان نوكه ژ پرسه‌كا سیاسى، پرسا دوو نه‌ته‌وه‌یان، د وه‌لاته‌كیدا بوویه پرسه‌كا نه‌ك ئابووری به‌لكو (ژمێریارى)، ئه‌ڤه ژی د ئابوورناسیێدا ب ساناهیترین پرسه، ب هه‌مى ئالۆزیێن خوه‌ڤە، خوه د هاوكێشا (لێكدان، ژێبرنێ) دا ب چاره دبینیت، لێ پاشخانا سیاسی یا عیراقێیه چاره‌سه‌رییێ ب گه‌ف و مه‌ترسى دزانیت، هێلانا ئالۆزیا ب ڤه‌كرى و بێ چارەسەری، ب ئەوى لوژیكى ب خوه ره‌ڤینه ژ هنده‌ك مافێن دى یێن سیاسى و ده‌ستوورى
ده‌ڤه‌را مه ل به‌ر گوهۆرینایه، لێ ره‌نگه گوهۆرینا (دراماتیكى) نه‌بیت وه‌ك سووریا، لێ ئه‌ڤا هه‌ى ب ئەڤى ره‌تمێ نوكه دوم ناده‌تن، تازه شیعه هزر ل به‌رژه‌وه‌ندییا عیراقێ بكه‌ن، عیراق كورد و سنه بتایبه‌ت هێژاى هندێ بینن، به‌ره‌ڤانییێ ژێ بكه‌ن، كه‌س یێ سه‌ركه‌ڤتى نینه ئه‌گه لایەک هه‌ست ب سته‌مێ بكه‌ت، ئارامى ژی دوم ناده‌تن دەمێ لایەک حکومڕانییی ب دەستکەڤت و (غه‌نیمه) بۆ خوه تاپۆ بكه‌تن، هه‌مى عیراقى شه‌پرزه‌نه ب كوردڤه، لێ دبیت رویدان خوه ل هندێ نه‌گرن هه‌تا (جماعه‌ت) كاغه‌زێن خوه ب ده‌نە به‌رئێك…
